19/8/2018: GROENE EIKELS
“Massaal vallen de
nog onrijpe eikels op
de grond door droogte.”
Zomereik met onrijpe eikelnapjes aan lange stelen
Door deze warme en droge zomer, laten de eiken nu massaal hun nog groene, onrijpe eikels los en men ziet ze op wandelpaden, omzoomd door bomen met onder andere, zomereiken, in grote getale liggen. Vaak zijn ze vertrappeld, want men kan ze bijna niet ontwijken. Bij elke stap hoort en voelt men het onder de voeten knarsen.
Wat erger is, is dat de eiken in weiden, percelen en ook in bossen waar hoefdieren grazen, ook nu hun onrijpe vruchten laten vallen. Gezien paarden, ezels, koeien, geiten, schapen, herten en reeën dikwijls de ‘mast’ of de jaarlijkse en natuurlijke losgelaten herfstoogst van de rijpe, bruine eikels graag eten omdat ze voedzaam zijn door de hoge concentratie aan vet (ongeveer 38%), is de kans groot dat ze nu ook van die groene en onrijpe vruchten zouden eten.
Doordat het eikenblad, maar ook de normale rijpe vruchten, de niet ongevaarlijke stof tannine bevatten, eten de hoefdieren er van nature meestal ook niet teveel van. Tannines zijn polyfenolen en hebben immers de eigenschap dat ze zich binden aan eiwitten en de eiwitten van het wangslijmvlies gaan zich dan samentrekken. Dit is hetzelfde gevoel dat men heeft als men bijvoorbeeld een slok sterke thee (bevat ook tannines) of een slok tanninerijke wijn drinkt. Dit is de adstringerende of samentrekkende eigenschap van de tannines waarbij de eiwitten in het wangslijmvlies gefixeerd worden.
De concentratie van deze tannines is zelfs groter in de groene, onrijpe eikels die nu, vroeger als anders, van de bomen vallen. Door de dorheid van het gras en andere gewassen, kunnen de grazers momenteel minder voedsel vinden en door honger gedreven, is de kans groot dat ze nu grotere hoeveelheden van deze voedzamere eikels zullen eten. De grotere concentratie aan tannines kunnen voor hen levensbedreigend zijn en kunnen letsels veroorzaken aan bloedvaten, darmen en nieren. De Gezondheidsdienst voor Dieren heeft een waarschuwing geplaatst op www.google.be: “Pas op voor onrijpe groene eikels”. En in sommige krantenberichten werd er onlangs ook aangeraden dat het beter zou zijn de paarden, runderen, geiten en schapen op andere weiden te plaatsen waar geen eiken groeien.
Tannare betekent ‘looien’ in het Latijn en is het procedé waarbij dierenhuiden behandeld worden met looizuren teneinde ‘leer’ te bekomen.
In de Middeleeuwen werden de varkens bij het vallen van de mast of eikeloogst, de eikenbossen ingejaagd waar ze ‘vetgemast’ konden worden door het eten van de rijpe, bruine eikels. Zomereiken produceren meer en grotere eikels en waren toen ook meer gegeerd dan wintereiken. Om die reden en ook wegens het duurzame hout van de eik, werden ze niet zo gemakkelijk gekapt.
Zomer-en wintereiken zijn nu autochtone bomen in Nederland en in België, maar waren
origineel afkomstig uit Zuid-Italië en Zuid-Spanje. Wintereiken komen wel iets minder voor.
Hieronder vat ik even vlug de verschillen tussen deze twee mooie ‘klassiekers’ samen:
Wintereik of QUERCUS PETRAEA:
{Klasse: Spermatopsida of Zaadplanten}(Fagaceae of Napjesdragersfamilie: de onderkant
van de eikel zit in een soort napje)[Orde: Fagales], Geslacht: Quercus (Eik).
Wintereik, Chêne à trochets, Traubeneiche, Sessile oak :
- kan 25 tot 30 meter hoog worden en in goede omstandigheden zelfs tot 40 meter.
- de bomen zijn éénhuizig en de bloemen éénslachtig. Dit betekent dus dat de vrouwelijke en mannelijke bloemen op dezelfde boom voorkomen. De bloemen bloeien in mei.
- - het blad is ondiep ingesneden en meer regelmatig gelobd, zodat beide bladhelften elkaars spiegelbeeld vormen. De grootste breedte van het blad ligt ongeveer in het midden. Ze zijn meestal glanzend donkergroen en hun steel is meestal veel langer dan bij de zomereik: 1cm tot 2,9 cm (bij zomereik: 0,2 cm tot 0,8 cm). De bladeren staan regelmatig geplaatst.
- de bloemen en daardoor dus later ook de eikels, zitten als een tros bijeen. Dit is ook de reden waarom de wintereik ‘Traubeneiche’ genoemd wordt in het Duits.
- de napjes met hun eikels hebben geen of hebben maar een heel kort steeltje en staan trosvormig bijeen.
- - de eikels zijn eivormig en zijn meestal wat kleiner dan de eikels bij de zomervariant. De kroon van de wintereik is regelmatig van vorm en minder vertakt.
- - de schors is grijsgrauw gekleurd, regelmatig in de lengterichting gegroefd en minder dan bij de zomereik.
Zomereik of QUERCUS ROBUR:
{Klasse: Spermatopsida of Zaadplanten}(Fagaceae of Napjesdragersfamilie),[Orde: Fagales], Geslacht: Quercus ( Eik)
Zomereik, Chêne pédonculé, Stieleiche, ‘English’ oak (in Engeland is de zomereik zeer algemeen,
vandaar deze benaming):
- de zomereik is een zeer lang levende, hardhout leverende boom.
- de bomen zijn éénhuizig. De mannelijke en vrouwelijke bloemen komen in aparte bloeiwijzen op de boom voor.
- het blad van de zomereik is onregelmatig gelobd en is asymmetrisch van vorm. De grootste breedte ligt boven het midden van het kale blad. De bladsteel is kort (0,1 tot 0,9cm), maar de hartvormige bladvoet is aan beide zijden oorvormig teruggebogen. De bladeren staan onregelmatig gericht en in groepjes nabij de toppen van de twijgen.
- de kroon krijgt hierdoor een losse en wat rommelige indruk, dit in tegenstelling met de wintervariant.
- - de zomereik verliest laat zijn bladeren en kan gedurende de gehele winter het verdorde blad vasthouden.
- de eikels van 2 tot 3 cm lang, langer dan bij de wintereik, staan vaak gepaard aan lange steeltjes van ongeveer 5 tot 12 cm lang. Daarom wordt de zomereik in het Duits Stieleiche genoemd.
- de schors bij jonge bomen is glanzend en grauwgroen. Bij oudere bomen is de schors onregelmatig en in de lengterichting gegroefd maar ze kunnen ook diepe dwarse, horizontale groeven vertonen.
Naast deze robuuste wetenswaardigheden, vermeld ik nog heel even het aangename gevoel dat ik kreeg bij het lezen van een lief berichtje, afkomstig van een meisje dat het verhaal in mijn boek met aquarellen van watervogels zo fijn vond, dat ze het wel 2x gelezen heeft! Haar lievelingsfragment was de aanval van de grote waterrat en de daaropvolgende triomftocht. Heerlijk toch? :-)
PS Uiteraard kan ik hierover nog veel meer vertellen, gezien deze bijdrage geen exhaustief karakter heeft. Het internet heeft het voor de geïnteresseerde lezer gemakkelijk gemaakt om dit onderwerp verder uit te diepen, indien gewenst.
